Nihad Sâmi Banarlı ve Türkçe

Nihad Sâmi Banarlı ve Türkçe
Bahar Can

Nihad Sâmi Banarlı Türkçe’yi o kadar güzel bir gönülle anlatır ki, sanki Türkçe onun için âdeta derûnî bir sevgili olmuştur. Onun âleminde kelimeler doğarlar, âşık olurlar, evlenirler ve ölürler. Her kelime canlıdır, her kelimenin bir hâtırası vardır. Onlar bize hayat verirler, can bahşederler. Türkçe öyle bir sevgilidir ki o her hâliyle sevilmeye lâyıktır. Banarlı, Türkçenin Sırları adlı kitabında en derin bir sadâkat ve bağlıkla usanmadan, tekrar tekrar Türkçe’yi anlatır, anlatır… Ve siz de o satırlar içinde sanki başka bir âleme dalar, okumaya asla doyamazsınız…


“Şimdi sen, mademki bu tarihin çocuğusun; eski zafer ve şeref asırlarının bugünkü evlâdısın!.. Atalarının sana miras bıraktığı her güzel şeyi seveceksin!... Bu dili seveceksin!.. Hem de her hâliyle seveceksin!.. Ataların bize miras bıraktığı en güzel iki şeyden biri bugünkü Türk vatanı ise, ikincisi Türkçe’dir. Onu olur olmaz kaprislerle yıkamazsın! Seni yıkmak için önce onu yıkmanın luzûmuna inanan düşmanlarının yardımcısı olamazsın!.. Bu dili seveceksin!.. Hem de her hâliyle sevecek ve koruyacaksın!..”


“İnsanlar vardır ki dünyaları, böyle, hep kelimelerle örülmüştür. Onlar, kelimelerle duyar, kelimelerle düşünür; kelimeleri birer mücevher dizisi gibi, her kıymetin üstünde hissederler. Ben de onlardan biriyim. Çünkü kelimeler, birtakım boş sözler değildir. Şunun, bunun uydurmasıyla piyasaya sürülen sahte boncuklar da değildir. Kelimeler asırların ve asırlarca o kelimeleri konuşan, onlarla duyan, düşünenlerin; onlarla seven ve sevilenlerin yaratıp güzelleştirdiği, beğenip Türkçeleştirdiği, canlı, ruhlu ve mûsikîli varlıklardır…“


“… Seven insanlara bahar, sevgiliyi; güller, sevgiliyi; renkler, sesler, ışıklar ve bütün güzel şeyler, sevgiliyi hatırlatır, onu düşündürüp onu aratır. Sevgililerinin adı Türk dili olanlar için de bu hâl yine böyledir. Bahar, onlara Türkçeyi hatırlatır; kelimeler, önlerinde birer bahar gülü güzelliğiyle renklenir; Türkçenin incelikleriyle söylenmiş her söz, her şiir, onlar için birer gül demetidir…”


“Milletlerin dilleri üzerinde söz sahibi olacakların; dili, milletten ve millî mâziden ayrı varlık gibi görmeleri büyük gaflettir. Böyle kimselerin, millî dillerini her şeyden çok sevmeleri ve sevmekten de üstün bir duyuş ve düşünüşle o dili anlamaları beklenir. Meselâ Türkçe’yi sevmek ve anlamak için, önce, Türk milletini sevmek; milletimizin bir tarih boyunca emek verip yarattığı her millî eseri sevmek ve anlamak lâzımdır…”


“… Türk dili herhangi küçük ve başkalarına mahkum bir millet dili değil, târihin daha ilk anlarından başlayarak bir imparatorluk dilidir. Her dil imparatorluk dili olamaz. Çünkü her millet imparatorluk kuramaz. Bunun için büyük millet olmak lâzımdır… Türk milleti tarafından fethedilmiş topraklar nasıl Türk vatanı olmuşsa aynı millet tarafından fethedilmiş kelimelerde öyle Türk kelimesi olmuştur… Bunlar bizim zafer ve şeref hâtıralarımızdır… Bizimdirler ve bizim kalacaklardır.”


“…Kelimeleri vaktinden evvel öldürmek, genç bir insanı öldürmek kadar kanlı bir cinayettir. Kelimelerin yaşama haklarını, insanların yaşama hakları kadar mukaddes ve muhterem sayanlar, insanlar içinde en az barbar veya en çok medeni olanlardır.”


“Öteden beri olduğu gibi, bundan sonra da Türkçe’de yeni kelime icad edilecekse bu mutlaka Türk halkının seçtiği yolda olmalı, yani, yeni kelimeler ya halkın sesi ve zevkiyle birleşmeli, veya birbirine çok yakışan iki kelimenin izdivâcından doğmalıdır. Kelimelerle sevimsiz eklerin izdivacı gibi, kısır veya sapık evlenmelerden ancak yaratılış garîbesi, sakat çocuklar doğar..”


“Kelimeler, o kadar hayatımıza işlemiş, o kadar canımız, kanımız, dimağımız hâline gelmiştir ki insanlar artık kelimelerle duyar, kelimelerle düşünür olmuşlardır. Bunun için dillerde hisleri seslendiren sözler, yani duyan kelimeler ve felsefe terimleri hâline gelmiş düşünen kelimeler vardır. Daha mühimi, insanlar ister iki insan arasındaki aşk olsun, ister daha başka sevgiler için olsun duydukları hicrânı ve heyecânı bu kelimelerle söyler, kelimelerle sevişirler…”


“Bizim dil konusunda yapacağımız iş, kelime fethinden, hatta kelime idhalinden korkmamaktır. Şu şartla ki onlara İngilizlerin, Fransızların bilhassa büyük Türk halkının yaptığı gibi derhal millî damgamızı vurabilelim! Onları Türkçenin sesiyle ve kendi estetiğimizle millîleştirelim. Çünkü Ortak Medeniyet’ler içinde milletlerin en büyük zaferi işte bunu yapmak, bunu yapabilmektir.”


“Bilmek lâzımdır ki millî dil sevgisi, millet sevgisinin büyük ve bölünmez parçasıdır. Millî dil sevgisi bütün mânâsıyle bir millî renk sevgisidir. Bu millî renk, al renktir, bayrak rengidir. Fakat, Türk milletinin bayrağındaki millî rengi meydana getiren unsurlar sadece kumaştan ve boyadan ibaret değildir….”


“Biz her zaman aynı şeyi söylüyoruz: Dillerde değişen şeyler vardır. Diller, başka vatanlarda başka sesler alırlar. Bunlardan bâzan lehçeler, bâzan da başka diller meydana gelir. Dilcilik taasupla olmaz, cehaletle hiç olmaz. Bunları görmek, anlamak ve ancak millet bağrında gelişen her dil hareketlerine hakkını vermekle olur. Dil’e dikkatle olur, dilin zevkine, dilin dehâsına varmakla olur. ”


“Türk dilini seviniz! Çünkü Türklerin en az geçmişleri kadar büyük geleceği olacak ve bu gelecek, o geçmişe dayanacaktır.”


Velhâsıl Türkçe, Nihad Sâmi Banarlı’nın kaleminde doyumsuz bir güzelliğe erişiyor… 14 Ağustos 1974 tarihinde vefat eden bu kıymetli büyüğümüzü rahmet ve şükranla anıyorum. Ruhu şâd olsun!